هفت سنگ

این بازی اصیل ایرانی که از قرن‌ها پیش با نام‌های مختلف در ایران رواج داشته، نه تنها یک سرگرمی پرتحرک، بلکه یک تمرین عالی برای نشانه‌گیری، همکاری، سرعت عمل و تفکر استراتژیک است.

مشخصات بازی:

دسته‌بندی سنی:

7 سال به بالا

تعداد بازیکنان:

حداقل ۶ نفر (به صورت دو تیم با اعضای مساوی)

وسایل مورد نیاز:

7 سنگ صاف و تخت

یک توپ کوچک (مشابه توپ تنیس)

محیط مورد نیاز:

فضای باز (مانند پارک، حیاط مدرسه، زمین بازی) یا سالن ورزشی بزرگ و ایمن

معرفی:

هفت سنگ یک بازی گروهی سنتی و بسیار محبوب ایرانی است که دو تیم (مهاجم و مدافع) را در یک رقابت پر از تحرک و استراتژی در مقابل هم قرار می‌دهد. تیم مهاجم تلاش می‌کند با پرتاب توپ، ستونی از هفت سنگ را فرو ریخته و سپس با فرار از ضربات توپ تیم مدافع، مجدداً سنگ‌ها را روی هم بچیند. تیم مدافع نیز می‌کوشد با هدف قرار دادن بازیکنان تیم مهاجم با توپ، مانع از چیدن سنگ‌ها شود. این بازی ترکیبی از مهارت‌های فیزیکی و ذهنی است.

توضیحات:

آماده‌سازی و شروع بازی:

تشکیل تیم‌ها و انتخاب زمین: بازیکنان به دو تیم با تعداد نفرات مساوی تقسیم می‌شوند. زمین بازی باید به اندازه کافی وسیع باشد. یک “دایره محافظ” یا محوطه کوچک (حدود ۱ تا ۱.۵ متر قطر) در مرکز زمین برای چیدن سنگ‌ها مشخص می‌شود.
چیدن سنگ‌ها: هفت سنگ تخت در مرکز دایره محافظ به صورت یک ستون روی هم چیده می‌شوند. ترتیب چینش باید طوری باشد که ستون با ضربه توپ به راحتی فرو بریزد اما به خودی خود ناپایدار نباشد.
خط پرتاب: یک خط پرتاب در فاصله‌ای معین از ستون سنگ‌ها (معمولاً بین 3 تا 7 متر، بسته به سن و مهارت بازیکنان) روی زمین مشخص می‌شود.
تعیین تیم مهاجم: برای تعیین اینکه کدام تیم بازی را به عنوان مهاجم آغاز کند، معمولاً از روش‌های قرعه‌کشی مانند “سنگ، کاغذ، قیچی” یا “یک قل دو قل” استفاده می‌شود.

مرحله پرتاب و فروریختن سنگ‌ها (نوبت تیم مهاجم):

اعضای تیم مهاجم به نوبت پشت خط پرتاب قرار می‌گیرند. هر بازیکن معمولاً یک فرصت برای پرتاب توپ به سمت ستون سنگ‌ها دارد. هدف اصلی، زدن و ریختن حداقل یکی از سنگ‌ها است.
بازیکنان تیم مدافع در این مرحله در اطراف محوطه سنگ‌ها و در زمین بازی پخش می‌شوند تا در صورتی که توپ به سنگ‌ها برخورد نکرد یا پس از برخورد به سمتی دیگر رفت، آن را سریعاً تصاحب کنند.
موفقیت در پرتاب: اگر پرتاب‌کننده موفق شود و توپ به سنگ‌ها برخورد کرده و حداقل یک سنگ بیفتد، بازی وارد مرحله بعدی می‌شود. تیم مهاجم اکنون باید برای چیدن سنگ‌ها اقدام کند.
عدم موفقیت در پرتاب: اگر پرتاب‌کننده نتواند سنگ‌ها را بزند و توپ از کنار آن‌ها عبور کند، یا اگر توپ قبل از رسیدن به سنگ‌ها به زمین بخورد (بسته به قوانین توافقی)، نوبت به پرتاب‌کننده بعدی تیم مهاجم می‌رسد. اگر تمام بازیکنان تیم مهاجم نتوانند سنگ‌ها را در دور پرتاب خود بریزند، جای دو تیم عوض می‌شود و تیم مدافع، مهاجم می‌شود.
در برخی انواع بازی، اگر بازیکن مدافع بتواند توپ پرتاب‌شده توسط مهاجم را قبل از برخورد به زمین یا سنگ‌ها در هوا بگیرد (“یک شوت”)، کل تیم مهاجم “می‌سوزد” و جای تیم‌ها بلافاصله عوض می‌شود.

مرحله چیدن سنگ‌ها (توسط تیم مهاجم) و دفاع (توسط تیم مدافع):

وظیفه تیم مهاجم: به محض ریخته شدن سنگ‌ها، تمام اعضای تیم مهاجم (که “زنده” هستند) باید تلاش کنند خود را به سنگ‌ها رسانده و آن‌ها را مجدداً به ترتیب اولیه (هفت سنگ روی هم) در همان دایره محافظ بچینند. آن‌ها می‌توانند سنگ‌ها را به یکدیگر پاس دهند یا به صورت انفرادی عمل کنند.
وظیفه تیم مدافع: بلافاصله پس از ریختن سنگ‌ها، بازیکنان تیم مدافع توپ را برمی‌دارند و سعی می‌کنند با پاسکاری بین خود و با هدف‌گیری دقیق، بازیکنان تیم مهاجم را که در حال دویدن، فرار کردن، یا تلاش برای چیدن سنگ‌ها هستند، با توپ “بزنند”.
قوانین “زدن” (سوختن):
- بازیکن مهاجمی که توپ به بدنش برخورد کند (قبل از اینکه توپ به زمین بخورد)، “سوخته” و باید از دور آن مرحله از بازی خارج شود. او دیگر نمی‌تواند در چیدن سنگ‌ها مشارکت کند.
- معمولاً توافق می‌شود که ضربه به هر قسمتی از بدن (به جز سر، برای ایمنی) منجر به سوختن می‌شود.
- اگر بازیکن مهاجم بتواند توپی را که به سمت او پرتاب شده، قبل از برخورد به بدنش و زمین، در هوا بگیرد (یک شوت موفق)، نه تنها نمی‌سوزد، بلکه می‌تواند یک “امتیاز ویژه” کسب کند؛ مثلاً یکی از یاران سوخته خود را به بازی برگرداند، یا یک “امان” موقت برای تیم خود بگیرد (بسته به قوانین محلی).
قوانین “چیدن”:
- بازیکنان تیم مهاجم باید با سرعت و دقت سنگ‌ها را روی هم قرار دهند. اگر در حین چیدن، ستون سنگ‌ها (قبل از تکمیل هفت سنگ) دوباره فرو بریزد، باید از نو شروع کنند.
- اغلب، بازیکنی که آخرین سنگ (سنگ هفتم) را با موفقیت روی ستون قرار می‌دهد، باید با صدای بلند اعلام کند “هفت سنگ!” یا “تمام!” تا موفقیت تیمش ثبت شود.

پایان دور و امتیازدهی:

برد تیم مهاجم: اگر تیم مهاجم موفق شود تمام هفت سنگ را قبل از اینکه تمام اعضای فعالش (بازیکنانی که نسوخته‌اند) “زده” شوند، روی هم بچیند و این موفقیت را اعلام کند، آن تیم برنده آن دور بازی شده و یک امتیاز کسب می‌کند. سپس، معمولاً تیم مهاجم جای خود را به تیم مدافع می‌دهد (یا طبق توافق، ممکن است دوباره مهاجم باقی بماند).
برد تیم مدافع: اگر تمام بازیکنان تیم مهاجم (که در حال چیدن سنگ‌ها بودند) قبل از تکمیل ستون هفت سنگ، توسط تیم مدافع “زده” و از بازی خارج شوند، تیم مدافع برنده آن دور محسوب شده و یک امتیاز کسب می‌کند (یا صرفاً نقش تیم‌ها برای دور بعدی عوض می‌شود و تیم مدافع، مهاجم می‌شود).
بازی می‌تواند برای تعداد دورهای مشخص (مثلاً ۵ یا ۷ دور) یا تا زمانی که یک تیم به امتیاز توافق‌شده‌ای برسد، ادامه یابد.

نکات و استراتژی‌ها:

همکاری تیمی: ارتباط و همکاری بین اعضای هر دو تیم برای موفقیت حیاتی است. تیم مهاجم ممکن است از تاکتیک‌هایی مانند ایجاد سپر انسانی برای محافظت از بازیکنی که سنگ‌ها را می‌چیند، یا فریب دادن مدافعان استفاده کند. تیم مدافع نیز باید در پاسکاری و محاصره مهاجمان هماهنگ عمل کند.
سرعت و دقت: هم در پرتاب توپ (برای هر دو تیم) و هم در دویدن و چیدن سنگ‌ها (برای تیم مهاجم) سرعت و دقت اهمیت زیادی دارد.
آگاهی محیطی: بازیکنان باید دائماً به موقعیت توپ، هم‌تیمی‌ها و حریفان توجه داشته باشند.

دیدگاه اسلامی:

هفت سنگ، با تقویت مهارت‌های جسمی و فکری و ترویج همکاری، در صورت رعایت انصاف، پرهیز از شرط‌بندی و قمار، اجتناب از خشونت غیر ضروری و رفتارهای ناپسند، و عدم غفلت از واجبات دینی و مسئولیت‌های اصلی، با اصول اسلامی سازگار بوده و تفریحی سالم و مفید محسوب می‌شود.